Asbjørn Øverås

Asbjørn Øverås

Portrett av Asbjørn Øveraas, Trondheim katedralskole. Malt av Roar Matheson Bye

Katedralskolen i 2013

Rektor Asbjørn Øverås (4.4.1896 i Eresfjord - 13.10.1966 i Trondheim). Skolemann og historikar. Foreldre: Lærar og bonde Henning Øverås (1852–1927) og lærar Serine Hagen (1862–1946). Gift 20.11.1921 i Kristiania med songlærar Olaug Hektoen (19.8.1898–27.1.1991), dotter til banksjef Ole Hektoen (1865–1928) og Ingebjørg Sørsdal (1870–1925).

Asbjørn Øverås var rektor ved Trondheim katedralskole frå 1938 til 1966. Han gav også ut ei stor noregshistorie for realskole, gymnas og lærarskole, skreiv fleire verk m.a. om Bjørnson og var hovudredaktør for Trondheim katedralskoles historie.

Oppveksten til Øverås var merka av ein frilyndt kristendom og sterke kulturinteresser. I heimbygda vart han forma både som ein viking og som ein odelsbonde. Etter endt folkeskole gjekk han først på amtsskolen på Nordmøre 1911–12. Året etter var han elev ved eit eittårig middelskolekurs i Volda. Vinteren 1914–15 arbeidde han som lærar i framhaldsskolen i Eresfjord. Den unge læraren på 18 år fekk gode skussmål frå dei 12 elevane sine, men var likevel usikker på yrkesvalet. Han kunne tenkje seg å studere både jus og teologi eller å bli bladmann eller diktar.

1917 tok Øverås examen artium. Etter nokre månader som journalist gjekk han frå og med 1918 inn i lærarpostar på ulike stader i landet. Han valde likevel 1920–21 å starte på eit juridisk studium, som vart avbrote på grunn av sjukdom. 1921 gjekk han igjen inn i ei lærarstilling på Gjøvik, og 1923 blei den 27 år gamle Øverås tilsett som styrar ved det nye private “landsgymnaset” på Follo i Orkdal. Han hadde statsstipend 1917 og 1931 og reiste da til ulike land i Europa. Han vart mag.art. 1929 og dr.philos. 1937 med ei avhandling om Bjørnstjerne Bjørnson og Romsdalen.

Orkdal landsgymnas blei landskjend mens Øverås var rektor der. Det var slik sett ingen ukjend skolemann som kom til Trondheim ved nyårsleitet 1939 for å ta over embetet som rektor ved Trondheim katedralskole. Øverås hadde nok teke mål av seg til å bli ein slags 1900-talets rektor Bugge (rektor 1833–51), som i si tid kvalifiserte seg både som professor og som skolestyrar. Det skulle ikkje bli lett å følgje dette fotsporet for Øverås. Først kom den andre verdskrigen med tysk og NS-støtta forvising til Stavanger 1942–45. Etter freden fikk han i oktober 1945 eit brev frå departementet med krav om å gjere greie for si rolle under krigen. Grundige arkivstudium viser i dag kor meiningslaust dette brevet var, men “det var ikkje greit då det kom”, som Øverås sa.

Alt sist i 1940-åra hadde Øverås orda frampå om dei oppgåvene han ville måtte ta på seg når han gjekk inn i embetet som professor og rektor ved Norges lærerhøgskole. Da dette professoratet, som var knytta til lærarutdanning, blei lyst ut 1955, søkte han, men han vart ikkje funnen kvalifisert trass i stor produksjon, inklusiv ei mye brukt historiebok for skoleverket.

Øverås sette eleven i høgsetet i si pedagogiske tenking, og han var sterkt påverka av Grundtvig og folkehøgskoleideologien. I mellomkrigstida var det hos Øverås ein viss konkurranse mellom engelsk og tysk språkområde når det gjaldt pedagogisk grunnsyn, men etter krigen tok USA over som det viktigste forskingslandet innanfor undervisning. Denne amerikanske tilnærminga vart tydelig styrkt også hos Øverås etter 1945.

Rektor Øverås vart etter kvart ein kjend skolemann i heile Norden og leiar for nordiske rektormøte. Han var også redaktør for Norsk Pedagogisk tidsskrift 1941–45. I skoleåret 1953–54 hadde han forskingsstipend til USA. Han skreiv etterpå ei bok om “indianarproblemet i Sambandsstatane”. 1956–57 var han UNESCO-utsending i Indonesia som rådgivar for den vidaregåande skolen der.

Etter 1945 fekk Øverås likevel ikkje arbeide så aktivt som pedagogisk leiar ved katedralskolen. Årsaka til det ligg først og fremst i striden om eit nybygg ved skolen. Her vart det først teikna eit nytt skolelokale med fasade mot Nidarosdomen og Bispegata. Det førte til ein bitter strid. Først i oktober 1965 var den 20-årige kampen over, då kong Olav innvigde det nye hovudbygget mot Erling Skakkes gate.

Øverås var aktiv medlem av Det Kongelige Norske Videnskabers Selskab frå 1937, og han vart utnemnd til riddar av 1. klasse av St. Olavs Orden da Trondheim katedralskole feira sitt 800-årsjubileum 1952/53.

Asbørn Øverås veg ligger på Risvollan.

Kilde

• 1. Olav Sundet - Norsk biografisk leksikon bind XIX side 479
• 2. Store Norske Leksikon
• 3. Wikipedia

Eksterne lenker

• Store Norske leksikon
• Wikipedia